*پرویز کرمی



سال 92 را باید شروع تحول برای اقتصاد کشور بدانیم. آغاز حرکت برای رهایی از اقتصاد نفتی تا سایه دکل‌های نفت بر اقتصاد کشور را کم و کوتاه‌تر کنیم.



حرکتی دشوار؛ چرا که باید بر فرهنگی که نفت بیش از صد سال در کشورمان ایجاد کرده بود غلبه می‌کردیم. پس تکاپو برای بازگشت به فرهنگ اصیل کارآفرینی ایرانی آغاز شد تا با اتکا به خلاقیت و داشته های خودمان گام برداریم. دانش‌بنیان‌ها و خلاق ها به میدان آمدند. مدد نیروی انسانی متخصص و خلاق به کار بسته شد. زیست بوم فناوری و نواوری هر روز قوی تر شد تا امروز به نقطه ای رسیدیم که بسیاری از نیازهای کشور را در حوزه های گوناگون ایران ساخت کرده ایم.



این زیست بوم بازیگران مختلفی دارد. خانه های خلاق و نوآوری، شتابدهنده ها، استارتاپ‌ها، کارخانه های نوآوری، شرکت های دانش بنیان و خلاق که همگی برای حرکت در مسیر خودکفایی و پیشرفت در تلاش هستند. در حال حاضر با وجود این زیست بوم؛ اقتصاد دانش بنیان و بازار جذب نیروی متخصص و خلاق در کشور به رشد و توسعه قابل ملاحظه ای رسیده است.



اما نکته مهم که نباید از آن غافل شویم گفتمان سازی اقتصاد دانش بنیان در سطح جامعه است. به گونه ای که تمام اقشار مردم با آن آشنا شوند و این گفتمان به دل جامعه راه یابد. در این راستا نیز ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی و فناوری فعالیت های ترویجی بسیاری انجام می دهد تا فرهنگسازی این زیست بوم به خوبی در کشور انجام شود.



در این مسیر نیز از تلاش های بسیاری شد از برگزاری جشنواره فرهنگی، هنری و ملی ایران ساخت تا برگزاری نمایشگاه دایمی محصولات ایران ساخت در نمایشگاه بین المللی و رویدادهای کارآفرینانه که نقطه آغاز هر فعالیت استارتاپی بود.



کمک به تثبیت گفتمان علم و فناوری و اصلاح فرهنگ اقتصادی و علمی جامعه به عنوان زیر ساخت اساسی و الزام برای موفقیت کشور در عرصه اقتصاد خلاق و دستیابی به اهداف نظام در حوزه گذار از اقتصاد نفتی به اقتصاد دانش بنیان و تحقق اقتصاد مقاومتی از اهداف این ستاد است.



شناسایی گروه های مخاطب گفتمان‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان



در گام نخست حرکت در مسیر فرهنگسازی باید گروه های مخاطب شناسایی می شد. این کار با برنامه و دقت هر چه تماتر انجام شد تا تولید محتوا بر اساس هر یک از این گروه ها انجام شود. گروه های فعالان اقتصادی، نهادهای دولتی و حاکمیتی، نخبگان علم و فناوری (اساتید، پژوهشگران و دانشجویان)، عامه مردم و مراکز و سازمانی دولتی این مخاطبان هستند.



از سویی ستاد برنامه ریزی برای استفاده از ظرفیت نهادهای تاثیرگذار در گفتمان سازی علم و فناوری و فرهنگ سازی اقتصاد دانش بنیان از اولویت های خود قرار داد و در این راستا نهادهای تاثیر گذار را شناسایی کرد.



برنامه های اجرایی برای توسعه گفتمان سازی اقتصاد دانش بنیان



همچنین برای توسعه گفتمان سازی اقتصاد دانش بنیان برنامه های اجرایی توسط ستاد در نظر گرفته شد. گسترش رویدادهای کارآفرینی با رویکرد فرهنگسازی و توانمندسازی، مستندسازی از فعالیت های مرتبط و موفقیت های مربوط به حوزه های دانش بنیان، تولید محتوا در شبکه های اجتماعی مرتبط برای تشویق مخاطبان، حمایت از تشکیل گروه های دانشجویی و دانشکده های مرتبط، حمایت از نشریات تخصصی حوزه اقتصاد دانش بنیان، تبلیغات محیطی و اطلاع رسانی در دانشگاه ها و مراکز مرتبط، برگزاری تورهای علمی و فناوری و حمایت از سمینارها و کارگاه های آموزشی برای دانشجویان و آشنایی آنها با زیست بوم دانش بنیان برخی از این برنامه ها برای نخبگان علمی و فناوری است.



البته برنامه هایی همچون کمک به راه اندازی نشریات مرتبط مانند اقتصاد دانش بنیان و سرآمد، کمک به برندسازی محصولات موفق ایران ساخت از طریق ترویج و تبلیغ، تدوین گزارش های اقتصادی و معرفی فضاهای نوین کسب و کار و انتشار کتاب های مرتبط با این حوزه مانند تجربیات جهانی استارتاپ های برتر نیز در میان فعالان اقتصادی برای رونق این گفتمان سازی انجام شد.



برنامه هایی برای عموم مردم



اما عامه مردم بخش مهم ماجرا برای توسعه این گفتمان بودند که ستاد برنامه های متنوعی را برای این بخش در نظر گرفت. تولید فیلم و سریال و برنامه های مرتبط در شبکه های مختلف رادیو، تلویزیون و شبکه های اجتماعی، تولید انیمیشن و موشن گرافی برای صدا و سیما، تولید محتوا در سایت ها و شبکه های اجتماعی فراگیر، تورهای علم و فناوری برای اقشار مختلف، بهره گیری از پژوهش سراهای دانش آموزی، کمک به ایجاد سایت ها، شبکه ها و نشریات دانش آموزی و برنامه های ترویجی با همکاری امور مساجد و دیگر نهادهای مردمی و فرهنگی این برنامه ها است.



همچنین مستندهایی مانند سفر رویاها، هواپیمای دوزیست، گنج دانش، خلاقیت ضربدر 7، گام های روشنایی، جهش تولید و پرواز تا پردیس نمونه های از مستندهای تولید شده است.



حمایت از رویدادهای کارآفرینی و جشنواره های علمی و فناورانه همچون نخستین دوره مسابقات ملی پایان نامه سه دقیقه‌ای، جشنواره نشان فی، الکام استارز، جشنواره فرهنگی، هنری و ملی ایران ساخت و اینوتکس نیز اقداماتی دیگر است که توسط ستاد انجام شد.



انتشارات بخش دیگری از فعالیت های ستاد برای توسعه فرهنگسازی است. در این زمینه نیز سالنامه مهاجرتی ایران، بررسی تجربیات جهانی شرکت های استارتاپی، شناخت دره سیلیکون، دانش بنیان، سرآمد و حمایت از جهش تولید از جمله مجموعه های منتشر شده است.



تولید برنامه های رادیویی و تلویزیونی ویژه فرهنگسازی و گفتمان سازی اقتصاد دانش بنیان همچون نسیم دانش، دیرین دیرین، دات آی آر، فن آور، چرخ، رادیکال 7، صفر تا صد، معتاد به نفت و چکامه.



برنامه های اجرا شده برای فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان



کمک به گفتمان سازی و ترویج فرهنگ کارآفرینی در دانشگاه ها توسط ایجاد دفتر مشترک همکاری، حمایت از کنفرانس‌ها، همایش ها و گردهمایی های گوناگون برای آموزش، همفکری و به اشتراک گذاشتن تجربیات، کمک به برگزاری نمایشگا ه و نشان دادن دستاوردهای پارک ها، مراکز رشد در حوزه کسب و کارهای نوین، برگزاری دوره های آموزشی ویژه دانشجویان و اساتید، مستند سازی و معرفی شرکت های دانش بنیان و برگزاری نمایشگاه دستاوردهای آزمایشگاهی ایران ساخت برخی از اقداماتی است که توسط ستاد انجام شده است.



توسعه زیست بوم خلاق



البته در دی ماه 99 ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان و ستاد توسعه فناوری های نرم و هویت ساز معاونت علمی و فناوری با یکدیگر ادغام شدند. از این پس ستاد با عنوان جدید یعنی فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان و توسعه صنایع نرم و خلاق ماموریت های بیشتری را در کار خود گنجاند. از این زمان تلاش جدیدی برای توسعه زیست بوم صنایع خلاق و فرهنگی با قدرتی بیشتر آغاز شد. به گونه ایی که تعداد این شرکت ها اکنون به 1400 رسیده است.



همچنین رونق فعالیت زیست بوم خلاق با راه‌اندازی خانه های خلاق و نوآوری در استان‌های مختلف و حوزه‌های تخصصی متنوع و افزایش آنها به 15 خانه خلاق در استان‌های تهران (6)، زاهدان، اصفهان، مشهد، کاشان، یزد، خراسان شمالی، رشت، قزوین، گرگان و قم تا تابستان سال 1400 دنبال شد و طبق برنامه ریزی ها تا پاییز 1400 تعداد خانه‌های خلاق به 25 مورد می‌رسد.



تلاش های ستاد برای زیست بوم خلاق به ثمر نشست و نخستین روزهای تیرماه تابستان 1400 سند ملی توسعه فناوری های فرهنگی و نرم ابلاغ شد.



تلاش برای استمرار این حرکت یعنی تقویت و استقرار اقتصاد خلاق از طریق پیگیری قانون جهش تولید توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی در دستور کار است.



*مشاور رئیس بنیاد ملی نخبگان