به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان، بدون شک دولت‌ها با تدوین برنامه‌های بلند مدت و به کارگیری نیروهای متخصص و نخبه می‌توانند بخش بزرگی از نیازهای اساسی و ضروری کشور را رفع کنند. این ضرورت در دوران اعمال تحریم‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. مقام معظم رهبری نیز امسال با نامگذاری سال ۱۴۰۱ به سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال‌آفرین» بیش از پیش به اهمیت این موضوع تاکید کرده است لذا نهادها، ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی باید برای تحقق این شعار تلاش کنند. بنیاد ملی نخبگان از جمله مراکزی است که باید برای تحقق این شعار برنامه راهبردی و کلان داشته باشد. اهمیت این موضوع باعث شد تا گفت‌وگویی با سید محمد صادق موحد، استاد تمام دانشکده فیزیک، دانشگاه شهید بهشتی و معاون آینده‌سازان بنیاد ملی نخبگان ترتیب دهیم که در ادامه آن را می‌خوانید.

۴ برنامه راهبری بنیاد ملی نخبگان در حوزه استعدادهای برتر کشور

بنیاد ملی نخبگان به منظور تحقق شعار امسال «تولید، دانش بنیان و اشتغال‌آفرین» چه اقدامات و برنامه‌های حمایتی از شرکت‌های دانش‌بنیان دارد؟

موحد: با عنایت به ماموریت‌های اصلی بنیاد ملی نخبگان که سیاستگذاری و برنامه‌ریزی در زمینه نخبه‌شناسی، نخبه‌گزینی، نخبه‌پروری و نخبه‌گماری است، این بنیاد پس از شناسایی استعدادهای برتر کشور و برنامه‌ریزی برای توانمندسازی آنان، چهار برنامه در جهت جذب و به ‌کارگیری استعدادهای برتر توانمند شده در کشور دارد که عبارتند از «جذب در هیئت‌های علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور»، «جذب در دستگاه‌های اجرایی کشور»، «جذب در شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور» و «راه‌اندازی کسب‌وکار دانش‌بنیان». همچنین بنیاد ملی نخبگان در اواخر سال ۱۳۹۹ در زمینه پشتیبانی از استعدادهای برتر برای راه‌اندازی کسب ‌و کار دانش‌بنیان برای اولین بار طرح «شهید رضوی» را تدوین و تصویب کرد که مقدمات اجرایی شدن آن در سال ۱۴۰۰ انجام شد و امیدواریم امسال شاهد نتایج آن باشیم. در خصوص حمایت از جذب استعدادهای برتر در شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور نیز بنیاد از سال ۱۳۹۰، طرح «شهید تهرانی مقدم» را اجرایی کرد که با بررسی نتایج آن در سال ۱۳۹۹ مشخص شد این طرح نیاز به بازنگری اساسی دارد که پس از بررسی‌های همه‌ جانبه، این بازنگری انجام شد و امیدواریم به ‌زودی شاهد نتایج مثبت این تحول باشیم بنابراین می‌توان گفت که بنیاد ملی نخبگان سرمایه‌ انسانی مستعد را برای بکارگیری در شرکت‌ها را مدیریت می‌کند.

رفع چالش‌ها و موانع نیاز به کار فرهنگی مستمر دارد

در حال حاضر برای تحقق این شعار با چه چالش‌ها و موانعی مواجه هستید که باید برطرف شوند؟

موحد: برخی از چالش‌های رونق اقتصاد دانش‌بنیان، ریشه‌های فرهنگی عمیقی دارد که رفع آن‌ها نیازمند سال‌ها کار برنامه‌ریزی ‌شده است. مثلا به‌طور معمول تمایل اصلی استعدادهای برتر علمی ما، جذب به‌عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه است و کم‌تر تمایل به گام برداشتن در مسیر تولید و اقتصاد دارند و اگر به دلیل محدودیت‌های جذب نتوانند در دانشگاه‌های داخل کشور جذب شود، راه خروج از کشور و خدمت در دانشگاه‌های کشورهای دیگر را در پیش می‌گیرند. در دانشگاه‌های کشور نیز عمده فعالیت‌ها معطوف به آموزش و پژوهش است و هنوز ادبیات فناورانه و کسب ثروت از دانش، در دانشگاه‌ها چندان نهادینه نشده است. رفع این چالش، نیاز به برنامه‌ریزی منسجم و کار فرهنگی مستمر دارد. با این وجود بنیاد تمام تلاش خود را به کار بسته تا با ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف، زمینه‌سازی برای اثرگذاری صاحبان استعدادهای برتر را فراهم کند.

باید زیست‌بوم طبیعی دانش‌بنیان در کشور شکل بگیرد

با تحقق این شعار چقدر اقتصاد دانش‌بنیان رونق پیدا می‌کند و ضمن اشتغال‌زایی از خروج نخبگان جلوگیری می‌کند؟

موحد: به نظر می‌رسد زمانی این شعار تحقق پیدا می‌کند که زیست‌بوم طبیعی دانش‌بنیان در کشور شکل بگیرد یعنی یک زیست‌بوم که به صورت طبیعی و خودش در درون خود، ساز و کارهای ادامه حیات را داشته باشد و نیاز به مداخله عوامل بیرونی نداشته باشد. کار نظام و دولت، باید تلاش برای شکل‌گیری اولیه این زیست‌بوم در کشور باشد یعنی سیستمی شکل بگیرد که در آن تامین‌کننده مالی، نیازمند دانش داشته باشد و دانشمندان نیز دانش خود را در راستای نیاز جامعه و صنعت گسترش دهند. طبعا پس از شکل‌گیری این اکوسیستم و با حمایت‌های اولیه، به ‌تدریج این سامانه از حمایت‌های دولت بی‌نیاز و خودگردان می‌شود و آن‌وقت است که برای نخبگان و استعدادهای برتر، اشتغال در این زیست‌بوم جذاب می‌شود و طبعا بر میزان خروج آنان نیز تاثیر خواهد داشت.

بهترین راه مقابله با تحریم‌ها توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان است

اگر در این زمینه غفلت کنیم باتوجه به اعمال تحریم‌ها چه پیامدهایی متوجه کشور می‌شود؟ برای توجه بیشتر، دولتمردان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی باید چه اقدامات سازنده‌ای پیرامون این مسئله انجام دهند؟ آیا در برنامه‎ها کلان و نقشه جامع کشور باید به این مئسله پرداخته شود؟

موحد: بهترین راه برای مقابله با تحریم‌های گسترده و ظالمانه‌ای که علیه کشور ما اعمال شده است، توسعه فعالیت‌های دانش‌بنیان و شکل‌دهی زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان است. اکنون سیاست‌های خوبی در زمینه تحقق اقتصاد دانش‌بنیان تدوین شده است و برنامه‌های متنوعی که هماهنگی نسبتا خوبی نیز بین آنها وجود دارد در این خصوص به اجرا درآمده است. امسال نیز با عنایت ویژه مقام معظم رهبری و تعیین شعار «تولید؛ دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین» به‌عنوان محور اصلی فعالیت‌های کشور، توجه به این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرده است و قطعا همه دستگاه‌ها در راستای تحقق این شعار تلاش خواهند کرد اما آن‌چه که مهم است تدوین برنامه‌ای جامع برای این منظور است که اقدامات دستگاه‌ها در چارچوب آن برنامه جامع به صورت هم‌افزا تبدیل شود تا خدای‌نکرده اقدامات ناهماهنگ موجب هدررفت تلاش‌ها و وقت نشود. در اسناد بالادستی به طور کلی برنامه‌های راهبردی و کلان در این خصوص وجود دارد. آنچه که لازم به تدقیق است، تدوین برنامه‌های اجرایی است که نیازمند توجه به تجربیات قبلی از یک سو و از سویی دیگر توجه به مزیت‌های نسبی کشور و آینده‌نگاری است.